Hayırın sözlük anlamı iyilik, karşılık beklemeden yapılan yardımdır. Hayır, sadaka vermek gibi maddi bir fayda olabildiği gibi, iyilik yapmak gibi manevi bir fayda için de olabilir.
Kur'an'ın bir çok yerinde geçer ve hayır işlemek teşvik edilir:
Sebe / 39 -- Siz Allah için ne verirseniz, Allah onun yerine size başkasını verir.
Kasas / 84 -- Kim bir iyilik getirirse ona ondan daha güzeli vardır demektedir.
İyi niyetle yapılan işlere '' hayırlı olur '' diye bakmak gerekir. Bazen ilk bakışta hoşumuza gitmeyen bir şey sonunda bizim için iyi olabilir:
Bakara / 216 -- Bazen hoşunuza gitmeyen bir şey hakkınızda daha iyi olabilir hoşunuza giden de kötü. Allah bilir, siz bilmezsiniz diyerek sabırlı olmamızı öğütler. Benzer bir ayet de kadın erkek ilişkileri için vardır:
Nisa / 19 -- Kadınlarla iyi geçinin. Eğer onlardan hoşlanmazsanız bilin ki sizin hoşlanmadığınız bir şeye Allah, çok hayır koymuş olabilir der.
İslam'da hayrın kurumlaşmış şekli de vakıflardır. Hz. Muhammed, Hz. Ömer'e bir arazisinin gelirini fakir fukaraya tahsis ettirerek, Hz. Osman'a bir su kuyusu satın aldırıp halkın istifadesine verdirerek bu kurumun ilk örneklerini vermiştir. Daha sonra özellikle Selçuklular ve Osmanlılar döneminde bu kuruluşlar çok büyümüş ve önemli hayır işlerine vesile olmuşlardır. Bir çok kişi ve kuruluşun ortaklaşa ortaklaşa kurduğu Vakıflar da,
Maide / 2 -- İyilik ve takva üzerine yardımlaşın günah ve düşmanlık üzere değil ayetinde istenen bir davranışın hayata geçirilişidir. Eski bir çok vakıf eserinin üzerinde '' Hayır yapın ki kurtuluşa eresiniz '' yazılıdır.
Hayır işlemek çok güzel bir davranıştır, büyük sevaptır ancak '' hayır '' sadece Allah rızasını kazanmak için yapılmalıdır.
Bakara 271 -- Sadakaları açıktan verirseniz ne güzel, eğer onları gizleyerek fakirlere verirseniz bu sizin için daha iyidir ve sizin günahlarınızın bir kısmını kapatır diyerek hayır işlemenin bir gösteriş haline getirilmemesini ister. Ayrıca yardım edilen kimseye bunu hatırlatmak, karşılık beklemek de doğru değildir.
Hayrı da bilinçli ve amaca uygun yapmalıdır. Yüz haneli bir köyde iki cami varsa bir üçüncüsünü yapmak hayır değil israftır. Onun yerine köyden yetenekli birkaç çocuğu okutmak daha hayırlıdır.
Ramazan'da zaten karnını güzelce doyuran insanlara gösterişli iftar davetleri vermek yerine muhtaç insanlara erzak dağıtmak daha hayırlıdır. Bu erzak dağıtımını da erzak kamyonları önüne insanları itiş kakış yığarak yapmak yerine hayır kurumları, dernekleri aracılığı ile veya muhtarlardan gerçek muhtaçları öğrenerek adreslerine göndererek yapmalıdır.
Herhangi bir teşebbüsün olumlu sonuçlanmasını istersek '' HAYIRLI OLSUN '' diyerek dilekte bulunuruz.
Allah'ın hoşnut olacağı ve insanlara yararlı olan işler hayırlı İşlerdir, yapanlar da aracı olanlar da Hayır işlemiş olurlar.
İnsanlar İş, aş bulduğu, ürünlerinden yararlandığı işyerleri, fabrikalar, çiftlikler de kurmak çok hayırlı işlerdendir. Çok bilinen bir halk değişi ile yazımız sonlandıralım:
Hayır dile işine, hayır dile eşine, hayır dile komşuna, hayır gelsin başına (*)
(*) OZAN YAYINLARI -- 2012 -- Ertuğrul Doğuç -- SOSYA KÜLTÜREL AÇIDAN İSLAM -- say.53
